Prace konstrukcyjne Instytutu Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa

Dodano dnia: 31/05/2011

Nowoczesne maszyny i narzędzia rolnicze wprowadzono do produkcji krajowej stosunkowo niedawno. Do roku 1951 produkcja naszego przemysłu maszyn rolniczych obejmowała niewiele rodzajów maszyn i narzędzi rolniczych. Budowano przede wszystkim proste, konne narzędzia (z wyjątkiem traktorowych pługów i kultywatorów) oraz nieskomplikowane maszyny.

Począwszy od roku sytuacja w przemyśle maszyn rolniczych zaczęła się wyraźnie polepszać się, a w ciągu ostatnich dwóch lat tempo rozwoju tej gałęzi przemysłu znacznie wzrosło. Rozbudowano istniejące już fabryki oraz powstały nowe duże zakłady produkujące nowoczesne maszyny rolnicze.

W tym czasie Instytut Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa rozpoczął badania traktorów i maszyn rolniczych oraz opracował szereg konstrukcji lub założeń konstrukcyjnych nowych narzędzi i maszyn dotąd nie produkowanych w Polsce. Niektóre z tych konstrukcji lub ulepszeń konstrukcyjnych są oryginalnymi pomysłami, świadczącymi o rozwoju polskiej myśli konstruktorskiej.

Po wojnie rozpoczęto budowę traktorów Ursus, przeznaczonych do zasadniczych prac uprawowych i zaczęto sprowadzać czechosłowackie traktory Zetor 25. Kilkuletnie badania tego traktora, przeprowadzone w IMER, pozwoliły na opracowanie szeregu założeń dotyczących zmian konstrukcyjnych Zetora. Dzięki ścisłej współpracy IMER z czechosłowackimi zakładami budowy traktorów otrzymano nowoczesny typ uniwersalnego traktora Zetor 25 K z podnośnikiem hydraulicznym, dostosowany do upraw międzyrzędowych.

W celu zwiększenia siły uciągu Ursusa, a więc lepszego wykorzystania mocy jego silnika, IMER zaprojektował i zastosował gąsienicowy most napędowy, zakładany w razie potrzeby zamiast tylnych kół. Most gąsienicowy stanowi dodatkowe wyposażenie traktora, które powinno być używane wówczas, gdy maszyna ma pokonać duże opory (na przykład przy głębokiej orce z pogłębiaczami).

W ostatnim czasie nasz przemysł rozpoczął budowę traktorów gąsienicowych na podstawie radzieckiej dokumentacji technicznej traktora KD-35. Pierwsza seria tych traktorów została już wyprodukowana.

Poważnym osiągnięciem w dziedzinie techniki rolniczej jest ustalenie typu i rozpoczęcie masowej produkcji polskiego przyczepianego pługa traktorowego 3-4 skibowego Pc 1-3P, którego budowa została oparta na założeniach konstrukcyjnych IMER. Pług ten jest lepszy pod względem jakości i wydajności pracy, jak również wykazuje mniejsze opory w pracy, niż poprzednio produkowany według wzoru niemieckiego pług H-28.

Na podstawie założeń konstrukcyjnych opracowanych w IMER rozpoczęto produkcję pogłębiaczy, dostosowanych do pługa Pc 1-3P. Pogłębiacze te umożliwią pogłębienie uprawy, co niewątpliwie przyczyni się do zwiększenia plonów niektórych okopowych, jak na przykład buraków, marchwi i innych.

Pług traktorowy Pc1-3P z przedpłużkami i pogłębiaczami.

Dużym również osiągnięciem jest dostarczenie naszemu rolnictwu narzędzi zawieszanych na traktorze Zetor 25 K, a więc zawieszanego kultywatora, brony talerzowej do podorywek, pługa 2-skibowego, zawieszanych wypielaczy i obsypników. Budowa wyżej wymienionych narzędzi, z wyjątkiem kultywatora, została oparta na założeniach konstrukcyjnych opracowanych w IMER. Kultywator oparto częściowo na dokumentacji radzieckiej. Dzięki wprowadzeniu do produkcji narzędzi zawieszanych, nasze rolnictwo otrzymało zwrotne agregaty traktorowe oraz lżejsze narzędzia do wykonywania upraw pielęgnacyjnych. Narzędzia zawieszane pozwolą na zwiększenie areałów upraw przemysłowych, gdyż w znacznym stopniu wyeliminują ręczną pracę przy uprawach międzyrzędowych.

Zawieszany czterometrowy opielacz Wz-1.

Do mechanicznego nawożenia gleby, obok siewników nawozowych (na razie konnych), stosujemy traktorowe rozlewacze płynnych nawozów (przede wszystkim do wody amoniakalnej) oraz traktorowe roztrząsacze obornika, dostosowane do pracy z traktorami Zetor 25 K i Ursus.

Rozlewacz płynnych nawozów zaprojektowano w IMER. Maszyna ta stanowi oryginalną konstrukcję. Poprzeczna i podłużna równomierność wylewu jest dobra, a elementy doprowadzające płynny nawóz nie zapychają się ziemią. Rozlewacz przyczepiany jest do traktora Ursus. Obecnie w warsztatach IMER kończy się budowę rozlewacza zawieszanego na traktorze Zetor 25 K.

Roztrząsacz obornika został zbudowany na podstawie założeń konstrukcyjnych opracowanych w IMER. Przy założeniach wzorowano się na maszynie czechosłowackiej, wnosząc tylko niektóre ulepszenia. Maszyna ta bardzo ułatwia i przyspiesza roztrząsanie obornika, a poza tym umożliwia natychmiastowe jego przyoranie, co zmniejsza straty ulatniającego się azotu.

Duży postęp techniczny osiągnięto w dziedzinie maszynowego sadzenia ziemniaków. Uruchomiono na podstawie radzieckiej dokumentacji produkcję dwurzędowych sadzarek traktorowych. Poza tym Związek Radziecki dostarczył nam pierwsze kilkadziesiąt 4-rzędowych maszyn do sadzenia kwadratowo-gniazdowego (SKG-4). Sadzarki te zostały już użyte do pracy.

Sadzarka SKG-4 umożliwia dokładne rozmieszczenie sadzeniaków „w kwadrat”, a następnie wykonywanie międzyrzędowych upraw na krzyż. Taki sposób upraw pielęgnacyjnych wyniszcza chwasty dookoła poszczególnych krzaków ziemniaczanych, co doprowadza do znacznej zwyżki plonów.

Jeszcze przed czteroma laty nie było u nas ani jednej krajowej maszyny żniwnej, obecnie zaś buduje się nie tylko żniwiarki, ale również kosiarki konne i traktorowe oraz snopowiązałki. Ponadto w bieżącym roku przemysł maszyn rolniczych buduje pierwszą partię samobieżnych kombajnów zbożowych, typu S-4, opartych na radzieckiej dokumentacji technicznej. W polskich kombajnach zbożowych będzie użyty silnik „Star”.

Na podstawie wyników badań, przeprowadzonych w IMER, przemysł nasz przystąpił do budowy zautomatyzowanej młocarni o dużej wydajności. Konstrukcja tej maszyny znacznie odbiega od zwykłych konstrukcji młocarni. Wyróżnia się prostotą budowy a jednocześnie wykazuje bardzo dobre wskaźniki pracy (dokładność wymłacania i czyszczenia). Wydajność pracy omawianej młocarni wynosi około 20q ziarna w ciągu godziny, a do jej obsługi potrzeba 10-12 ludzi.

Przemysł nasz buduje także dmuchawę do odbierania z młocarni wymłóconej słomy. Dmuchawa ta może również być użyta do pneumatycznego transportu siana. Poza tym rozpoczęto produkcję dmuchaw do ziarna, które bardzo ułatwiają i przyspieszają ładowanie ziarna do spichrza, jak również umożliwiają szybkie przerzucanie masy ziarna wewnątrz spichrza.

W dziedzinie mechanizacji zbioru ziemniaków nasze rolnictwo, poza konną kopaczką odrzucającą, używaną w gospodarstwach chłopskich, posługuje się przenośnikową dwurzędową kopaczką traktorową TEK-2, budowaną obecnie przez nasz przemysł według radzieckiej dokumentacji technicznej. Nie ma, niestety, u nas dotychczas kombajnu do ziemniaków, który by pełniej i lepiej zmechanizował zbiór ziemniaków niż kopaczka przenośnikowa.

Do mechanicznego zbioru buraków, poza traktorowymi podkopywaczami i wyciągaczami oraz dwurzędowymi konnymi ogławiaczami buraków, nie produkuje się dotąd bardziej skomplikowanej maszyny, jak np. kombajn buraczany. Tym niemniej wymienione maszyny stanowią nowe konstrukcje, od niedawna wprowadzone do produkcji, a dla naszego rolnictwa – nowe rodzaje technicznych środków, ułatwiających i przyspieszających zbiór buraków. W IMER są intensywnie prowadzone prace konstrukcyjno-badawcze nad stworzeniem nowej maszyny, możliwie jak najbardziej mechanizującej wszystkie czynności związane z wykopkami buraków i zbieraniem ich liści.

Zawieszany czterorzędowy podkopywacz do buraków PDBz-1.

Konny dwurzędowy ogławiacz do buraków OB-1.

Do nowoczesnych konstrukcji maszyn rolniczych, obecnie produkowanych, należy zaliczyć czyszczalnie OS-1, budowane na podstawie dokumentacji radzieckiej, oraz rozdrabniacz uniwersalny, którego projekt opracowano w IMER.

Nowoczesna czyszczalnia zapewni przygotowanie dobrego materiału nasiennego, co posiada duże znaczenie dla produkcji roślinnej. Uniwersalny zaś młynek, którym można rozdrobnić nie tylko ziarno, lecz również suche siano, koniczynę, lucernę itp., umożliwi uzyskanie odpowiedniej wysokowartościowej karmy.

Z dalszych osiągnięć w dziedzinie nowoczesnych konstrukcji, dotyczących hodowli zwierząt, należy wymienić: elektryczne ogrodzenie pastwisk, samoczynne poidła oraz wózki paszowe i obornikowe. Wszystkie te urządzenia zostały włączone do produkcji na podstawie projektów lub założeń konstrukcyjnych opracowanych przez IMER.

Na zakończenie przeglądu konstrukcji nowych maszyn należy zaznaczyć, że jeszcze przed dwoma laty budowano u nas jedynie opryskiwacze i opylacze plecakowe do walki ze szkodnikami i chorobami roślin. Obecnie zaś nasz przemysł drobny produkuje opryskiwacz polowy konno-silnikowy, opryskiwacz taczkowy i opylacz konny.

Nie omawiam tu nowych konstrukcji maszyn rolniczych, jak np. rotacyjnego wahadłowego przecinaka buraków, zawieszanego na traktorze Zetor 25 K, dmuchawy ssąco-tłoczącej do ziarna, traktorowego palcowego zgarniacza słomy i siana, kombinowanego siewnika do buraków i innych, których prototypy zbudowano według projektów pracowników IMER, lecz które nie zostały jeszcze ostatecznie wypróbowane i zatwierdzone do produkcji przez Komisję Oceny Maszyn Rolniczych.

Wprawdzie nie wszystkie potrzeby rolnictwa i hodowli zwierząt w dziedzinie mechanizacji prac są zaspokajane przez krajowy przemysł (np. nie ma u nas nowoczesnych maszyn do zbioru zielonej masy do silosowania, kombajnów do zbioru ziemniaków i buraków, kombinowanych siewników, kuchni paszowych. opylaczy i opryskiwaczy traktorowych itp.), to jednak należy stwierdzić, że podany zestaw maszyn i narzędzi rolniczych, którego masowa produkcja została uruchomiona w ciągu zaledwie 3-4 lat, świadczy o poważnych rezultatach, osiągniętych w dziedzinie krajowej produkcji nowoczesnych maszyn i narzędzi rolniczych.

Prof. dr CZESŁAW KANAFOJSKI
IMER Warszawa
Mechanizacja Rolnictwa nr 7/1954
Przygotował: Mateusz Stasiński (Ursus c-325)