Początki produkcji ciągników w ZSRR

Dodano dnia: 28/03/2019

Rosyjskie źródła podają , iż już około 1876 roku powstał prototyp ciągnika gąsienicowego z dwiema maszynami parowymi , zbudowany przez Teodora Blinowa.

Gąsienicowy ciągnik Teodora Blinowa.

Pierwszą fabrykę w Rosji produkującą ciągniki założył uczeń Blinowa – Jakub Wasiljewicz Mamin pod nazwą „Ruskij Traktor” w Bałakowie. W okresie 1910-1913 wyprodukowała ona pierwsze ciągniki kołowe „Uniwersal” (20KM), „Pośrednik” (30KM) oraz „Progres” (60KM). Silniki do tych ciągników były specjalnie skonstruowane przez Mamina. Były to pierwsze silniki na świecie średnioprężne, nazwane przez wynalazcę „Ruskij Diesel”. Pionier rosyjskiej budowy ciągników, samorodny wynalazca Mamin nie uzyskał jednakże należytego poparcia w carskiej Rosji. Nie bacząc na stworzenie przez niego silnika o doskonałej jakości, Rosja przedrewolucyjna nie miała w istocie rodzimego przemysłu ciągnikowego.

„Ruskij Traktor” konstrukcji J.W. Mamina.

Pierwsze radzieckie ciągniki wyprodukowane przez bałakowską fabrykę były skonstruowane od nowa przez pozostawionego w tej fabryce na stanowisku kierownika technicznego J.W. Mamina i nazwane zostały „Karlik” i „Gnom”. Były to najlżejsze na świecie, bardzo proste w montażu i kierowaniu ciągniki, mające zamiast 1200-1500 części, zaledwie 300 części.

Ciągnik „Karlik” konstrukcji Mamina.

Na początku 1918 roku W.I. Lenin zaprosił do siebie Mamina i polecił mu zorganizować produkcje ciągników i silników w nowej fabryce w mieście Marks, w obwodzie saratowskim, zakupując w tym celu potrzebne urządzenia za granicą. Mamin zadanie wykonał i fabryka „Odrodzenie” rozpoczęła pod jego kierownictwem produkcje ciągników „Karlik” i silników „Ruskij Diesel”.

Wkrótce inne fabryki rozpoczęły produkcję ciągników swojej konstrukcji: kołomeńska fabryka „Kołomoniec”, fabryka „Czerwony Postęp”, „Zaporożec” itd. Jednakże w tym okresie wszystkie fabryki produkowały ciągniki tylko jako pojedyncze sztuki. Masową produkcje radzieckich ciągników rozpoczęła w roku 1924 kirowska fabryka w Leningradzie, która wyprodukowała pierwsza serię ciągników „Fordson- Putiłowiec”. Na tych niezbyt jeszcze doskonałych ciągnikach nabierały doświadczenia i uczyły się pierwsze kadry mechanizatorów rolnictwa. W roku 1934 fabryka kirowska przeszła na produkcję bardziej doskonałych ciągników „Uniwersal” do międzyrzędowej uprawy 10/20 (U-1 i U-2), które produkowała do początku Wielkiej Wojny Narodowej.

Główną produkcję ciągników w ciągu pierwszej i drugiej stalinowskiej pięciolatki wykonywali pionierzy radzieckiej budowy ciągników – stalingradzka i charkowska fabryka ciągników. Do roku 1937 produkowały one pracujące na nafcie ciągniki kołowe STZ 15/30 i ChTZ 15/30. Ciągniki te nie różniły się konstrukcją i z tego powodu często oznacza się je SChTZ 15/30.

Ciągniki SChTZ 15/30 podczas koszenia trawy. (www.techstory.ru)

W końcu pierwszej pięciolatki został zbudowany wielki produkujący ciągniki, gigant – czeljabińska fabryka ciągników, która począwszy od 1933r. opanowała produkcje ciężkich pracujących na ligrionie ciągników gąsienicowych – „Staliniec” CzTZ S-60 – opartych o wzór amerykańskiego traktora Caterpillar 60.

Ciągnik „Staliniec” CzTZ 60.

Od roku 1937 na produkcję ciągników gąsienicowych przeszły również staliningradzka i charkowaska fabryka ciągników. Rozpoczęły one produkcje ciągników gąsienicowych SChTZ-NATI z silnikiem naftowym o mocy 52 KM oraz gazogeneratorowym (fabryka charkowska) ChTZ-T-2G z silnikiem o mocy 45 KM, pracujących na najtańszym paliwie pochodzenia lokalnego (klocki drewniane, torf itp.). Poczynając od 1938 roku czeljabińska fabryka rozpoczyna produkcję ciągników CzTZ-S-65 z silnikiem wtryskowym oraz ciągników gazogeneratorowych CzTZ-SG-65. W czwartej powojennej stalinowskiej pięciolatce, przemysł ciągnikowy w ZSRR się rozwinął zarówno pod względem ilości jak i jakości produkowanych maszyn.
Realizuje się jednolity program produkcji różnych typów ciągników począwszy od bardzo ciężkich do lekkich, które zabezpieczają potrzeby wszystkich rolniczych rejonów Związku Radzieckiego. Kirowska fabryka w Czeljabińsku realizowała już produkcje nowszych, silniejszych i bardziej udoskonalonych ciągników S-80 zaopatrzonych w silniki wtryskowe.

Wyróżniały się one wysoką odpornością części na zużycie, niezawodną praca i niskimi kosztami eksploatacji. Fabryka ta otrzymała również zadanie przygotowania produkcji nowego ciągnika rolniczego z silnikiem wtryskowym o mocy 64KM – S-64 i nowego ciągnika gazogeneratorowego SG-80.

Rafał Mazur