Ciągnik gąsienicowy DT-75

Dodano dnia: 06/04/2021

30 grudnia 1963 roku w Wołgogradzkiej Fabryce Traktorów (WgTZ) rozpoczęła się masowa produkcja seryjna ciągnika DT-75. Jest to ciągnik rolniczy gąsienicowy 3 klasy ogólnego przeznaczenia i zastąpił nie mniej znanego DT-54, a dokładniej jego zmodernizowaną wersję DT-54A.

Ciągnik gąsienicowy DT-54.

Poprzednicy DT-75

Prace nad nowym ciągnikiem, który miał zastąpić DT-54, rozpoczęły się w połowie lat pięćdziesiątych, niedługo po rozpoczęciu produkcji DT-54. Eksperymentalnymi poprzednikami DT-75 były lekkie ciągniki DT-56 w klasycznej konfiguracji oraz DT-61, jako traktor o konstrukcji zwartej.

Ciągnik doświadczalny DT-61.

Z obu ciągników preferowano DT-56, jednak przeprowadzone na nim próby uwypukliły potrzebę dalszego zwiększenia zarówno mocy i wagi, aby poprawić efektywność ekonomiczną i zapewnić wymaganą wytrzymałość i trwałość podczas pracy z większymi prędkościami.

Ciągnik doświadczalny DT-56.

Do DT-75, w porównaniu do swojego poprzednika DT-56, wprowadzono wiele innowacji takich jak:

– silnik wysokoprężny SMD-14 zakładu w Charkowie o większej mocy i wyższych obrotach znamionowych, zarazem lżejszy i bardziej ekonomiczny, posiadał dwustopniowy rozruch (za rozruch silnika, podobnie jak w DT-54, odpowiadał dwusuwowy benzynowy silnik rozruchowy, który z kolei był uruchamiany rozrusznikiem elektrycznym, jednocześnie zachowując możliwość uruchamiania silnika rozruchowego ręcznie za pomocą ciągniętej linki

– zwiększona prędkość poruszania się ciągnika

– wprowadzona mocniejsza spawana rama

– zredukowany rozstaw gąsienic do 1330 mm, co pozwala na lepszą agregację z narzędziami, przede wszystkim z pługiem zawieszanym czterokorpusowym i lepsze dopasowanie do wszystkich głównych rozstawów rzędów upraw rzędowych stosowanych w Związku Radzieckim (szerokości 45, 60, 70 i 90 cm);

– wygodniejsza kabina typu samochodowego wyposażona w wycieraczkę, w wentylator, nagrzewnicę wykorzystującą ciepłe powietrze pochodzące z chłodnicy

Głównym projektantem ciągnika DT-75 był M. A. Sharov. Przed rozpoczęciem jego masowej produkcji przygotowano kilka partii pilotażowych DT-75, które wysłano do szeroko zakrojonych testów eksploatacyjnych na polach Wołgogradu, Woroneża, Kirowogradu, obwodów Rostowa, Saratowa i Stawropola.

Model przedprodukcyjny ciągnika DT-75.

W okresie od sierpnia do grudnia 1963 roku ciągnik DT-54V stanowił model przejściowy między DT-54A a DT-75. Charakteryzował się silnikiem, kabiną i elementami maski z nowego ciągnika. Wprowadzenie przejściowego modelu umożliwiło przyspieszenie technologicznego przygotowania i wprowadzenia produkcji DT-75 bez zatrzymywania linii montażowej.

Ciągnik DT-54V – wersja przejściowa ze skrzynią biegów i układem jezdnym z DT-54A, ale z silnikiem wysokoprężnym i kabiną z nowego ciągnika DT-75.

Pierwszy seryjny DT-75 zjeżdżający z głównej linii montażowej Wołgogradzkiej Fabryki Traktorów – 30 grudnia 1963 roku.

Ciągnik DT-75 z pierwszych lat produkcji (1963-1967).

Pierwsze modyfikacje DT-75

W trakcie produkcji ciągnik DT-75 był stale ulepszany i modernizowany. Na przykład już w pierwszych latach produkcji wprowadzono elastyczne zawieszenie silnika i wzmocnione pasy hamulca układu skrętnego. W 1967 roku do ciągnika obok montowanego silnika SMD-14 wprowadzono silnik A-41 o większej pojemności i mocy 90 KM. Ciągnik z tym silnikiem został przetestowany pod oznaczeniem DT-90 i wszedł do produkcji pod oznaczeniem DT-75M. Konstruktorzy fabryki doszli do wniosku, że do zamontowania nowego silnika konieczne jest wydłużenie ramy ciągnika. W efekcie ramę wydłużono  o 130 mm i przyjęto jako zunifikowaną dla obu modeli tych silników.

Ciągnik DT-75M z silnikiem A-41 produkowany od 1967 roku równolegle z DT-75.

Wprowadzono zunifikowaną z ciągnikiem Charkow T-74 gąsienicę o bardziej wytrzymałych ogniwach, która miała lepszą przyczepność, zwłaszcza na zboczach i śliskim podłożu. Charkowscy konstruktorzy wkrótce w swoim silniku wysokoprężnym, który otrzymał oznaczenie SMD-14NG, wprowadzili bezpośredni wtrysk paliwa zwiększając jego moc do 80 KM.

Mniej więcej w tym samym czasie wprowadzono nożne sterowanie głównego sprzęgła oraz prostszy i bardziej bezawaryjny zależny WOM. Ciągniki DT-75 i DT-75M zaczęto wyposażać na zamówienie klientów w reduktor zwany „pełzaczem”, zapewniający niskie prędkości technologiczne (0,33 – 4,74 km/h), które są niezbędne przy pracy z niektórymi maszynami oraz w tak zwany obecnie „rewers” pozwalający na pracę w dostępnych zakresach prędkości również do tyłu. Był on w szczególności przydatny w ciągniku przy pracy z przednią łyżką spychacza.

Ciągnik ogólnego przeznaczenia DT-75 posłużył jako podstawa do stworzenia całej rodziny zmodyfikowanych ciągników do wykonywania różnych zadań. W 1969 roku rozpoczęto produkcję ciągnika bagiennego DT-75B, który wyróżniał się zwiększonym rozstawem gąsienic do 1570 mm, zwiększoną szerokością ogniw gąsienicy z 390 do 670 mm i montowaną osłoną chłodnicy. Wprowadzono też urządzenie do podnoszenia i opuszczania kół prowadzących. Tak zmodyfikowany ciągnik generował nacisk na podłoże wielkości 23 kPa (0,24 kG/cm²). Ciągnik znalazł szerokie zastosowanie podczas prac na glebach o małej nośności, zarówno w rolnictwie, jak i w innych gałęziach przemysłu, zwłaszcza przy wydobyciu torfu.

Ciągniki DT-75B na linii montażowej.

W latach 1972 – 1976 produkowano ciągnik DT-75K przystosowany do pracy na stromych zboczach. Miał podwozie zunifikowane z ciągnikiem DT-75B z wyjątkiem gąsienicy o szerokości 390 mm i wzmocnionymi amortyzatorami kół prowadzących. Posiadał obrotową kolumnę sterującą oraz dwa siedziska ustawione z dwóch stron dużej kabiny, wysięgnik zabezpieczający przed przewróceniem montowany po prawej stronie ciągnika oraz trójpunktowy układ zawieszenia narzędzi zamontowany zarówno z tyłu jak i z przodu ciągnika. DT-75K był przeznaczony do wykonywania prac rolniczych na zboczach  ruchem wahadłowym bez wykonywania uwroci.

Ciągnik do pracy na stromych zboczach DT-75K.

Od połowy lat 70-tych ciągniki z rodziny DT-75 zaczęły być wyposażone w indywidualne amortyzowane siedzenie, regulowane w zależności od wagi i wzrostu kierowcy ciągnika. Wymusiło to zwiększenie wysokości kabiny. Od tego momentu w kabinie dach stał się bardziej wypukły.

Produkcja DT-75 rosła z roku na rok i osiągnęła maksimum w WgTZ w 1978 roku, kiedy to z 2 głównych linii zjechało ok. 84 tys. egzemplarzy wszystkich ówczesnych wersji ciągnika DT-75.

Nowy DT-75W

W 1979 roku konstrukcja ciągników DT-75 została znacznie zmodyfikowana. Wprowadzono nową, wygodniejszą asymetrycznie przesuniętą w prawo, prostokątną kabinę i odpowiadającą jej maskę. Nowa kabina zapewniała znacznie lepszą widoczność na gąsienice i współpracujące narzędzia. Kierowca ciągnika nie musiał przyjmować niewygodnej pozycji podczas pracy, pochylając się w prawo. Oprócz resorowanego regulowanego fotela kierowcy ciągnika, kabina została wyposażona w układ wentylacyjny, nagrzewnicę powietrza, elektryczną wycieraczkę oraz spryskiwacz szyby przedniej. Poza tym kabina dobrze tłumiła hałas i wibracje. Uruchomienie silnika wysokoprężnego stało się możliwe ze stanowiska kierowcy, a do układu sterowania sprzęgła wprowadzono wspomaganie hydrauliczne.

Traktor gąsienicowy DT-75W z nowym typem kabiny.

Ciągnik z nową nadbudową i silnikiem wysokoprężnym SMD-14NG otrzymał oznaczenie DT-75W, jego modyfikacja błotna – DT-75BW, a ciągnik z silnikiem A-41 – DT-75MW. Użytkownicy żartobliwie nazywali tą wersję ciągnika „listonoszem” ze względu na bak znajdujący się z boku kabiny przypominający torbę pocztową.

Traktor DT-75BW.

We wczesnych latach 90-tych ciągniki z WgTZ zaczęto wyposażać w turbodoładowane silniki wysokoprężne o mocy 95 KM Charków SMD-18N i Barnauł D-440-22 (potem jego moc podniesiono do 110KM). Maszyny wyposażone w te silniki dostały odpowiednio oznaczenia DT-75N i DT-75D. Ciągnik DT-75D był wyposażany też w 90-konny silnik A-41WSI.

W drugiej połowie lat 90-tych ciągnik DT-75RM posiadał silnik RM-80 o mocy 80 KM. W tym samym czasie wyprodukowano krótkie serie ciągników z 6-cylindrowymi rzędowymi silnikami wysokoprężnymi: DT-75L z silnikiem D-260 i DT-75MD ze słowackim silnikiem Z8604.10.

W połowie lat 90-tych opracowano również odmianę ciągnika do upraw międzyrzędowych o oznaczeniu DT-75NP. Produkowany był w małych ilościach  na zamówienie klientów. Charakteryzował się wąską gąsienica szerokości 240mm i konstrukcją zapewniającą większy prześwit oraz zmienny rozstaw gąsienic.

Traktor DT-75NP do upraw międzyrzędowych.

Powstał też ciągnik DT-75DT, który był uproszczoną wersją ciągnika DT-75BW wyposażoną w silnik oparty na konstrukcji A-41. Wersja D-75 była stosowana przy budowie dróg a DT-75BR była dostosowana do uprawy ryżu.

Na bazie DT-75W powstał traktor DT-75S (po późniejszych modyfikacja DT-175M „Volgar”), w którym poza zmianami układu napędowego i wzmocnieniem układu jezdnego, wprowadzony silnik SMD-66 o mocy maszyny 170KM.

Traktor DT-75S, który potem był produkowany pod oznaczeniem DT-175M „VOŁGAR”.

Kazachstan z Pawłodaru

W międzyczasie od 1968 roku ciągnik DT-75M był produkowany również w Pawłodarskiej Fabryce Traktorów (PTZ). Produkcja najpierw odbywała się pod tym samym oznaczeniem lecz z dodatkową nazwą własną „Kazachstan” umieszczaną na bokach pokrywy silnika oraz w charakterystycznym niebieskim kolorze. Maksymalna roczna produkcja ciągnika DT-75M w PTZ osiągnęła 55 tysięcy sztuk. Następnie w 1986 roku wprowadzono własną modyfikację ciągnika pod oznaczaniem DT-75ML z wprowadzoną nową autorską konstrukcją kabiny i pokrywy silnika. Wprowadzono potem jeszcze wersję przemysłową ciągnika o oznaczeniu T-90P produkowaną w latach 1989-1998, a jego dotychczasową rolniczą wersję zaczęto oznaczać jako DT-75T. We wczesnych latach 90-tych wprowadzono jeszcze do produkcji opracowaną w Pawłodarze kołową wersję ciągnika DT-75ML z sinikiem o mocy 170KM, która wyjeżdżała z fabryki pod oznaczeniem DT-75MLK.

Traktor DT-75M „Kazachstan” z Pawłodarskiej Fabryki Traktorów.

Traktor DT-75ML „Kazachstan” z Pawłodarskiej Fabryki Traktorów.

Kołowy ciągnik DT-75MLK z Pawłodarskiej Fabryki Traktorów.

Ciągniki DT-75 były produkowane aż do 2009 roku, czyli przez 46 lat od momentu rozpoczęcia produkcji, a to zaowocowało powstaniem ponad 2 mln 740 tys. egzemplarzy tego ciągnika.

Przyjęło się, że następcą ciągnika DT-75 była jego zmodernizowana wersja VT-90, która potem po wprowadzeniu kolejnych zmian funkcjonalnych i stylistycznych otrzymała nazwę Agromash-90TG.

Tabela porównawcza odmian ciągników DT-75

Paweł Tarczyński
~Claas

Artykuł opracowany w oparciu o tekst:

В. В. Косенко, Знаменитый трактор-долгожитель ДТ-75 (W. W. Kosenko, Słynny długowieczny ciągnik DT-75) http://www.techstory.ru/fin/85_dt75_2018.htm

oraz inne źródła