Podnośnik hydrauliczny Zetor 25

Dodano dnia: 22/09/2006

Podnośnik hydrauliczny ciągników Zetor 25 K (uprawowy), 25 A (rolniczy), 25T (transportowo-rolniczy) był umieszczony w oddzielnej skrzyni żeliwnej, którą mocowano na tylnej ścianie skrzyni przekładniowej ciągnika. W wersji 25 T podnośnik był dostarczany na żądanie nabywcy i stanowił dodatkowe wyposażenie do montażu.
Napęd podnośnika otrzymywany był za pośrednictwem wału przekaźnikowego. Włączając napęd wałka przekaźnikowego włącza się również napęd podnośnika. Napędzał on bowiem za pośrednictwem pary kół zębatych pompę olejową podnośnika.
Schemat działania podnośnika Z25 pokazuje poniższy rysunek.

Schemat działania podnośnika hydraulicznego w momencie podnoszenia narzędzia – pompa zębata tłoczy olej do cylindra roboczego):
1 – skrzynia podnośnika, 2 – pompa zębata, 3 – zawór bezpieczeństwa, 4 – kanał olejowy, 5 – zawór suwakowy, 6 – zatrzask ustalający położenie zaworu suwakowego, 7 – cylinder podnośnika, 8 – tłok, 9 – zawór bezpieczeństwa, 10 – tłoczysko, 11 – cięgło, 12 – dźwignia sterująca, 13 – dźwignia główna, 14 – pręt ograniczający wysokość podnoszenia, 15 – otwór spustowy, 16 – otwór wlewowy, 17 – wałek dźwigniowy, 18 – dźwignia podnosząca, 19 – wieszak, 20 – łącznik, 21 – bezpiecznik, 22 – zderzak, 23 – sprężyna ogranicznika podnoszenia, 24 – cięgło główne, 25 – narzędzie zawieszane.

Działanie podnośnika hydraulicznego ciągnika Zetor 25K wyjaśnia powyższy rysunek, na którym przedstawiono schemat podnośnika w momencie podnoszenia. Dźwignia sterująca 12 ustawiona jest w położeniu podnoszenia p. Zawór suwakowy 5znajduje się w najniższym położeniu. Pompa zębata 2 tłoczy olej ze skrzyni podnośnika 1 do cylindra podnośnika 7. Tłok 8pod wpływem ciśnienia oleju w cylindrze przesuwa się ku górze i za pośrednictwem tłoczyska 10 i dźwigni głównej 13 obraca wał dźwigni 17 w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Równocześnie z wałem obracają się dźwignie boczne 18, które za pośrednictwem wieszaków 19 podnoszą narzędzie do góry.
Podnoszenie narzędzia trwa tak długo, aż dźwignia główna 13 zajmie takie położenie, przy którym zderzak 22, zgniatając sprężynę 23 za pośrednictwem pręta ograniczającego wysokość podnoszenia 14, przestawi zawór suwakowy 5 w środkowe położenie n (tzw. położenie neutralne). Dźwignia sterująca przesunie się wówczas samoczynnie w położenie neutralne. Olej tłoczony przez pompę zębatą będzie się wówczas z powrotem przelewał do skrzyni podnośnika. Kanał przepływowy oleju prowadzący do cylindra, zostanie zamknięty i narzędzie będzie podniesione, czyli znajdzie się w położeniu transportowym.
Opuszczanie narzędzia w dół uzyskiwało się przez przestawienie dźwigni sterującej w położenie opuszczania o, tj. w dół. Zawór suwakowy zostawał wówczas uniesiony w górne skrajne położenie i odsłaniał kanał przepływowy (otworek) dzięki czemu olej z cylindra mógł swobodnie przepływać do skrzyni podnośnika.
W czasie pracy narzędzia kanał przepływowy musiał być otwarty, tzn. dźwignia sterująca musiała być ustawiona w położeniu opuszczania o, gdyż położenie środkowe, tzw. neutralne n (lub transportowe – sztywne) ograniczało ruch tłoka, a tym samym swobodny ruch narzędzia względem ciągnika.
Podczas pracy narzędzia w pozycji o pompa zębata była nieobciążona, gdyż olej tłoczony przez pompę przelewał się z powrotem do skrzyni podnośnika.
Pompę zębatą zabezpieczał przed nadmiernym obciążeniem zawór bezpieczeństwa nastawionym na 60 at. Tłok również był zabezpieczony w zawór bezpieczeństwa (grzybkowy).
Przekrój przez podnośnik hydrauliczny Zetora 25 pokazuje poniższy rysunek. Proszę zwrócić uwagę na osadzenie siłownika hydraulicznego w dolnej części na drążonej śrubie (tzw. czopie drążonym). Śruba ta przechodzi w szerz całej skrzyni podnośnika . Zewnętrznie na obudowie są tylko widoczne po lewej i prawej stronie łby śrub mocujących ten czop.

Czop jest kluczowym elementem łączącym pompę z zaworem suwakowym. Również wewnątrz tego czopa znajduje się kulkowy zaworek bezpieczeństwa, co pokazuje szczegółowy rysunek.

Najistotniejszym elementem sterującym pracą podnośnika jest zawór suwakowy spasowany ze wspornikiem i tłokiem. Stanowią one wzajemnie dobrane elementy już na etapie montażu w fabryce, dlatego trzeba też wymieniać cały ten podzespół, nie można robić tego oddzielnie gdyż istnieje prawdopodobieństwo nieszczelności wzajemnych połączeń zawór – tłok.
Przekrój zaworu suwakowego i wspornika tłoka pokazuje poniższy rysunek:

Tłok, jak już wspomniano wcześniej, był zabezpieczony dodatkowo zaworem grzybkowym, który zapobiegał ewentualnemu uszkodzeniu cylindra w przypadku, gdyby pręt ograniczający wysokość podnoszenia zaciął się i nie przestawił zaworu suwakowego.
Zawór ten jest widoczny na poniższym przekroju cylindra.

Przy wymianie pompy należy pamiętać, iż przednia pokrywa, korpus oraz tylna pokrywa pompy są wspólnie do siebie dopasowane i dlatego nie można ich zamieniać używając tych samych części od innej pompy. Należy wymieniać całą pompę. Poniżej przedstawiono rysunek pompy zębatej podnośnika.

Przekrój pompy zębatej podnośnika

Prawidłową pracę podnośnika zapewniało 7,5 litra oleju znajdującego się w skrzyni podnośnika. Ówcześnie zalecanym olejem był Lux 10, czyli letni olej silnikowy lub specjalny olej kompresorowy. Obecnie do naszych zabytkowych już podnośników można stosować współczesny olej przekładniowy GL-4 lub GL-6. Zalanie podnośnika rzadkim olejem hydraulicznym może powodować problemy z utrzymaniem maszyny. Należy pamiętać też o okresowej wymianie oleju co 720 godzin pracy i przemywaniu skrzynki podnośnika. Do tego celu można użyć rzadkiego oleju gazowego lub wrzecionowego. Następnie trzeba uruchomić silnik na 3-5 minut przy załączonym wałku WOM bez zmieniania położenia dźwigni sterującej.
O prawidłowości działania podnośnika sądzić możemy z objawów jego pracy. Jeśli np. po uniesieniu narzędzia w położenie transportowe zaczyna ono szybko opadać, świadczy to o nieszczelności tłoka w cylindrze lub zaworu sterującego. Jeśli natomiast narzędzie nie opada po przeniesieniu w położenie transportowe, a sam proces unoszenia trwa stosunkowo długo, świadczy to o niesprawności pompy zębatej lub nieszczelności połączeń między pompą zębatą, a zaworem sterującym, albo też o nieszczelności zaworu bezpieczeństwa. W takich przypadkach podnośnik powinien być rozebrany, wszystkie elementy sprawdzone, natomiast części zużyte zastąpione nowymi lub regenerowanymi.

Rafał Mazur, Paweł Rychter