XI Bieszczadzka Rajza
V Zlot Starych Ciągników i Samochodów w Krakowie
XI Bieszczadzka Rajza V Zlot Starych Ciągników i Samochodów w Krakowie
XI Bieszczadzka Rajza
VII Zlot Ciągników Zabytkowych Old Rol
VII Zlot Ciągników Zabytkowych Old Rol
VII Zlot Ciągników Zabytkowych Old Rol
VII Zlot Ciągników Zabytkowych Old Rol
Rajd Koguta Oława – Piwniczna Zdrój
Rajd Koguta Oława – Piwniczna Zdrój
Rajd Koguta Oława – Piwniczna Zdrój
Rajd Koguta Oława – Piwniczna Zdrój
Rajd Koguta Oława – Piwniczna Zdrój
XVII Zlot i Wystawa Starych Ciągników i Maszyn Rolniczych
Rajd Koguta Oława – Piwniczna Zdrój XVII Zlot i Wystawa Starych Ciągników i Maszyn Rolniczych
XVII Zlot i Wystawa Starych Ciągników i Maszyn Rolniczych
XVII Zlot i Wystawa Starych Ciągników i Maszyn Rolniczych
Traktorem nad Bałtyk Festiwal Moto Rock
Traktorem nad Bałtyk Festiwal Moto Rock
Traktorem nad Bałtyk Festiwal Moto Rock
Zlot Starych Traktorów na Mazowszu
Traktorem nad Bałtyk Festiwal Moto Rock Hażlach Traktor Power 45. Dni Otwartych Drzwi ŚODR Zlot Starych Traktorów na Mazowszu
Traktorem nad Bałtyk Festiwal Moto Rock
Zlot Starych Traktorów na Mazowszu
Traktorem nad Bałtyk Festiwal Moto Rock Hażlach Traktor Power 45. Dni Otwartych Drzwi ŚODR Zlot Starych Traktorów na Mazowszu
Dodano dnia: 16/06/2006
ZETOR 25 1946 – 1948
ZETOR T 25 1949 – 1954
ZETOR 25 A 1949 – 1961
ZETOR 25 K 1949 – 1961
Niespełna kilka miesięcy po zakończeniu działań wojennych w połowie 1946 roku z bram czeskiej fabryki Zbrojowka w Brnie wyjeżdża pierwszy powojenny ciągnik rolniczy Zetor 25, który zapoczątkował sukces popularnych traktorów serii 25. Sama nazwa „ Z e t o r ” , powstała przez połączenie pierwszej litery „Zet” od nazwy fabryki Zbrojowka i ostatnich liter słowa traktor -„or” ,
Prototyp pierwszego traktora typ 25 zbudowany w listopadzie 1945r.
Cofnijmy się jednak jeszcze do okresu końca I Wojny Światowej. Dokładnie do 1918 roku kiedy to w oparciu o istniejącą wcześniej austryjacko -węgierską fabrykę armat utworzono zakłady o nazwie Zbrojovka Brno. Asortyment produkcyjny obejmował początkowo różnego rodzaju uzbrojenie, jednak stopniowo był rozszerzany o telegrafy , telefony, aż do specjalistycznych narzędzi do budowy dróg.
W latach 1924 – 1925 wzrosło zapotrzebowanie na produkcję broni maszynowej i samochodów dla potrzeb wojska . Rozwinęła się również cywilna produkcja samochodów, rowerów, urządzeń pomiarowych dla przemysłu, silników samolotowych i innych specjalistycznych urządzeń .W związku z tym w 1925 roku wydzielono produkcję samochodów i produkcję broni jako osobne działy.
W latach dwudziestych ubiegłego wieku Zbrojovka Brno wyrosła na jednego z największych producentów broni na świecie. Zaś w latach trzydziestych rozpoczęła produkcję pierwszych traktorów Skoda. Po wybuchu II Wojny Światowej, zakłady zostały włączone do niemieckiego przemysłu wojennego, jako cenny nabytek. W sierpniu 1944 roku bombardowania alianckie poważnie zniszczyły część kompleksów produkcyjnych. Jednak zakłady , zwłaszcza działy produkcji cywilnej po wyzwoleniu zostały bardzo szybko uruchomione.
Znak Zbrojovki z 1936r.
Prototyp ciągnika typ Z 25 przygotowany został w rekordowym tempie do listopada 1945 roku. Trzeba zaznaczyć , że konstruktorzy za Zbrojovki nie mieli zbyt wiele czasu , gdyż odbudowująca się gospodarka, a zwłaszcza nowo tworzone rolnictwo uspołecznione pilnie potrzebowało dużej ilości wytrzymałych ciągników rolniczych .
Latem 1946 roku ukończono serię kilku sztuk prototypowych , które następnie poddano próbom eksploatacyjnym w rozmaitych warunkach polowych. Zebrane w ten sposób doświadczenia przyczyniły się do dalszych ulepszeń i poprawek w konstrukcji ciągnika, który w drugiej połowie 1946 został ostatecznie skierowany do seryjnej produkcji. Zetor 25 szybko zdobył sobie miano podstawowego ciągnika w rolnictwie Czechosłowacji. Do końca 1947 roku wyprodukowano 3406 szt. co stanowiło , aż 60 % dostarczonych wtedy na rynek Czechosłowacji traktorów.
Zetor 25 z pierwszych serii dostarczanych do Polski w latach 1948-1949
Jesienią 1947 roku w ramach ówczesnych umów międzynarodowych o współpracy została odesłana do Polski , pierwsza partia 300 ciągników Zetor 25. Ciągniki te skierowano na próbę do badań na naszych polach jesienią 1947 i wiosną 1948 roku. Zebrane w ten sposób uwagi dotyczące ulepszeń zostały przekazane do Czechosłowacji . Strona polska określiła podstawowe uwarunkowania , jakimi miały by odpowiadać ciągniki Zetor, dla naszych warunków polowych. W ramach tej współpracy do końca 1949 roku wprowadzono ponad 200 zmian i ulepszeń. Główne wytyczne tych zmian szły w kierunku przystosowania ciągnika do potrzeb agrotechnicznych, ułatwienia i usprawnienia manewrowania ciągnikiem oraz zwiększenia długotrwałości mechanizmów ciągnika .
Serce ciągnika stanowił 2-cylindrowy 26 konny silnik wysokoprężny chłodzony wodą, który zasilała tłoczkowa pompa wtryskowa typu Bosch, choć w tych pierwszych wersjach stosowano także pompy Skoda i Lavalette. Początkowo otrzymywały one napęd od własnego wałka napędowego, ale już w 1947 wprowadzono pompę typu „Z” będącą adaptacją pompy „Bosch” z napędem bezpośrednio od wałka rozrządu , dodatkowo zmianie uległ też kadłub silnika.
Kadłub silnika Zetor 25.
Ciągnik był wyposażony w proste jednotarczowe sprzęgło, którego tarcza za pośrednictwem dziewięciu sprężyn była dociskana do koła zamachowego. Skrzynia przekładniowa umożliwiała uzyskanie sześciu prędkości do przodu i dwóch do tyłu. Dwucylindrowy silnik wymagał równoważenia obrotów wału korbowego przy pomocy ciężkiego koła zamachowego o masie 150 kG, które wyważano już w fabryce razem z wałem korbowym.
Pierwsza seria ciągników dostarczona do Polski nie była jeszcze wyposażona w rozruszniki elektryczne , rozruch ręczny ułatwiał tzw. odprężnik czyli dźwignia unosząca zawory ssące tak, aby ciśnienie w cylindrach nie utrudniało obracania wałem korbowym. Polska wersja Zetora miała założoną blokadę VI biegu ze względu na zbyt dużą prędkość 32 km/godzinę trudną do opanowania ciągnika z dużym przełożeniem kierownicy wymagającym dwóch obrotów od lewego do prawego skrętu. Przy czym typowym luzem pierwszych układów kierowania była to wartość do ¼ obrotu koła kierownicy.
Przekrój ciągnika Zetor 25
Do legend już należą opowieści starszych traktorzystów , którzy wybijali blokady VI biegu i potrafili wyprzedzić samochód ciężarowy „Lublin”. Tym samym wypadki nie należały do rzadkości , często taka jazda kończyła się spotkaniem ciągnika z drzewem.
Zetor 25 obok Ursusa C-45 zaczął stanowić podstawowy ciągnik w naszym rolnictwie. Już w 1947 ciągnik trafiał na rynki Danii , Holandii , Niemiec i Skandynawii .
Szybko postępujący rozwój mechanizacji rolnictwa ustalał nowe warunki techniczne, którym powinny odpowiadać nowoczesne ciągniki rolnicze, zwłaszcza dotyczące coraz szerszego stosowania maszyn rolniczych zwieszanych. Taki zestaw traktora z narzędziem podnoszonym powodował zmniejszenie jego długości, łatwiejsze nawracanie i zmniejszenie szerokości uwroci.
Dlatego już od 1949 roku wprowadzono znaczące zmiany konstrukcyjne ciągnika. Druga seria ciągników wyposażona została w 12 voltowy rozrusznik elektryczny PAL o mocy 4KM i hydrauliczny podnośnik z trzy punktowym układem podnoszenia narzędzi zawieszanych oraz przystosowaną do prac międzyrzędowych przednią oś o zwiększonym prześwicie do 70 cm.
Bardzo istotną sprawą był wybór przez czeskich konstruktorów systemu podnoszenia narzędzia, gdyż jeszcze w 1948 roku nie istniała na świecie jakakolwiek normalizacja sprzęgania narzędzi zawieszanych. Każdy producent promował swoje rozwiązania. Można było wyróżnić grupy podnośników mechanicznych, pneumatycznych , hydraulicznych i ręcznych. Ilość sposobów mocowania maszyn była bardzo rozmaita, od układów czteropunktowych, jednopunktowych unoszonych ramieniem podnośnika, aż do układów ramowych.
Zetor 25 podczas przerwy w pracy, na naradę brygady produkcyjnej, wiosna 1951 r.
Najbardziej sensowny system trzypunktowego mocowania narzędzia przedstawił w 1936 roku Harry Fergusson. Dwa dolne punkty były podczepiane do dolnych dźwigni podnośnika a górny trzeci do tzw. łącznika, którego długość można było regulować. Głębokość pracy narzędzia regulowała siła powstającą na sprężynie w łączniku, która uginając się przestawiała zawór regulujący wysokość podniesienia ramienia podnośnika.
Schemat układu dźwigni podnośnika Zetor 25K. 1,2,3 – punkty mocowania, trzy punktowego zawieszenia narzędzi
Doceniając uniwersalność tego sytemu konstruktorzy z Zetora zastosowali taki układ podnoszenia w ciągniku Zetor 25. Zrezygnowano jednak ze zbyt skomplikowanego siłowego sytemu regulacji głębokości pracy na rzecz prostszego swobodnego koła kopiującego, tak jak to miało miejsce w narzędziach doczepianych. Później ten system przyjął się również w Polsce i wielu krajach europy wschodniej.
Schemat działania układu bezpiecznika hydraulicznego systemu Zetor w przypadku trafienia pługa na przeszkodę: 1 – ciągnik, 2 – pług, 3 – przeszkoda (kamień),
4 – bezpiecznik hydrauliczny umieszczony w łączniku górnym, 5 – układ dźwigni,
6 – sprzęgło ciągnika
Najciekawszą jednak innowacją wprowadzoną w Zetorze był bezpiecznik hydrauliczny zabezpieczający przed kamieniami. Bezpiecznik ten wbudowano w łączniku górnym, w momencie trafienia pługa na kamień powstająca siła ściskała bezpiecznik hydrauliczny , którego obudowa zaczynała przesuwać się ku przodowi popychając jednocześnie układ dźwigni działających na sprzęgło. W efekcie rozłączenia sprzęgła ciągnik zatrzymywał się , po wyłączeniu przekładni kierowca unosił narzędzie w górę ruszał ciągnikiem omijając przeszkodę, po czym z powrotem opuszczał narzędzie.
Rafał Mazur